Chương 11

Thăm mộ

Nhân một dịp về thăm nhà tôi ghé thăm mộ bố và ông nội. Vào những năm cuối cùng trước khi xa xứ. Có lần tình cờ đi ngang nhà ông bác bạn của bố. Con đường đất vẫn như cũ, chằng chịt hai bên lối đi đầy cỏ dại. Giàn bông giấy năm xưa vẫn còn đó nhưng với thời gian đã già đi cành lá cằn cỗi. Trước thềm nhà bây giờ là mấy luống khoai mì trơ vơ buồn ngơ ngác. Con chó sủa mấy tiếng gâu gâu. Chị Thanh chạy ra mở cổng tay dắt theo một thằng bé con.

- Tưởng ai thì ra cậu Hùng, em vào chơi.

Tôi chào chị và đưa mắt nhìn thằng bé.

- Chào cậu đi con.
- Chào chị! Chị vẫn khỏe chứ? Bác có nhà không?
- Bố chị đi Sài Gòn chơi rồi, chắc chiều tối mới về.

Bước vào nhà nhìn quanh một lượt, đã lâu tôi không ghé thăm nhà bác. Nhà nào giờ cũng vậy trở nên thanh bạch, đồ đạc mỗi ngày một ít. Nhìn thằng bé, tôi tưởng nó còn nhỏ thế mà đã sắp đến tuổi vào trường đi học. Thằng bé thiếu dinh dưỡng, chỉ thấy hai con mắt đen láy và hai tai vênh ra như tai thỏ. Chị Thanh hồi trước cũng là hoa khôi trong trường cũng như chị Khanh của tôi. Mới có mấy năm cuộc đời xoay vẫn trông chị như già đi trước tuổi, tháng năm nhọc nhằn đã khiến chị trở nên tiều tụy.

- Cháu mấy tuổi rồi?
- Gần sáu tuổi rồi đó cậu.
- Thế à!
- Cháu nó sắp đi học rồi đấy. Sang năm là cháu vào lớp Một.

Thấy nhà vắng lặng tôi định hỏi anh đâu, tôi chưa kịp hỏi chị Thanh đã nhanh miệng buông một câu chua chát:

- Bố cháu cũng đi học, đi học “mút mùa lệ thủy” cậu Hùng ạ!

Tôi gượng cười vì trong hoàn cảnh này mà chị Thanh vẫn còn diễu được. Cuộc sống giờ đã khác nhiều, thêm phần nghiệt ngã. Thương cho thân phận người dân tôị Thương cho những "nàng Kiều model" của đất nước tôi. Các chị với số phận lao đao, nỗi khổ tâm dằn vặt của mình nào có thấm thía gì. Ngồi chơi với chị một lát. Trước khi ra về tôi ngỏ ý xin chị một cành bông giấy, nhân tiện trên đường về tôi ghé nghĩa trang thăm mộ bố và ông nội

Trời chiều nhạt nắng, tôi thấy lòng mình chợt se lại như một sợi dây đàn chùng. Linh cảm cho tôi biết, tôi chẳng còn nhiều cơ hội để đi thăm bố như thế này nữạ. Người ta bỏ nước ra đi ngày càng nhiều. Đi đến đâu cũng nghe xầm xì bàn tán nhỏ to chuyện vượt biên. Tôi dạy học ở miền biển có nhiều cơ hội. Đi hay ở lạỉ? Tôi nghe lòng xao xuyến phân vân. Tôi không muốn đời mình sẽ chôn vùi ở cái làng quê, xóm chài như thế này để dạy học. Tôi còn tuổi trẻ mà, phải làm được cái gì hơn chứ? Nhưng ở đây tôi sẽ chẳng làm được gì cả. Tôi ở đây sẽ chỉ là một gánh nặng cho gia đình và một nỗi lo âu cho mẹ. Còn nếu tôi ra đi, tôi sẽ phải bỏ lại tất cả, bỏ lại mẹ, chị và các em tôi, bỏ lại bạn bè, bỏ lại người thương…

Hơn nữa, chuyện ra đi không phải dễ dàng, để lo cho tôi đi, cả nhà đều phải hy sinh. Tiền bạc mẹ dành dụm cả nhà phải tiết kiệm, các em tôi tôi mỗi lần Tết đến cũng chỉ được mẹ mua cho bộ quần áo sơ sài, các em còn nhỏ mà sao đã phải thiếu thốn nhiều thứ. Dạo này tóc mẹ đã loáng thoáng sợi ngắn sợi dài điểm bạc. Nghĩ thương mẹ quá, cả một đời vất vả vì các con. Tôi đang đứng ở biên giới giữa hai con đường, đi và ở, mất và còn. Phải chọn một. Hàng đêm về những suy tư dằn vặt cuốn tôi vào con lốc xoáy mịt mùng không lối thoát.

Đặt cành bông giấy trước mộ bố, tôi ngồi ở đây hồi tưởng lại. Mới đó, đã gần mười năm rồi. Ngày đưa bố lần cuối tôi là thằng bé con hôm nay tôi đã là chàng trai trưởng thành. Và lời bố còn vẳng bên tai: "học hành thì làm biếng làm việc thì vô tâm". Thật là đúng quá bố ơi, tôi giờ còn vẫn chưa làm cho bố được vui lòng. Mãi trôi theo những suy nghĩ vẩn vơ, trời đã chạng vạng về chiều, bầu trời chuyển sang màu xám nhạt. Cụm mây đen ở đâu bỗng ùn ùn kéo đến, cành lá xôn xao, có lẽ trời sắp chuyển mưa.

Thấp thoáng đằng xa một bóng người nhấp nhô trên những hàng mộ bia lố nhố. Thì ra là ông bác già trông coi nghĩa trang. Bác đang bước tới chuẩn bị đóng cửa. Nhìn dáng ông bước gập ghềnh qua những ngôi mộ. Gió thổi đè xụp cái nón bèo nhèo khiến tôi không thấy rõ mặt ông. Chiếc áo lính kaki cũ rộng thùng thình, màu xanh nguyên thủy giờ đã ngả màu vàng của bụi đất trộn lẫn mồ hôi. Túi áo rách tả tơi lất phất theo nhịp chân đi, như cánh bướm đang ve vẩy. Một cơn gió đưa ngang cho tôi trông thấy rõ cái bụng nhăn nheo của ông tóp lại một cách tội nghiệp. Cái thắt lưng hình như đã được đã được xiết đến nấc cuối cùng, phần cuối cong queo rủ xuống ngang hông. Cũng trên cái dây lưng đó là cái bidon nước và cây cuốc nhỏ. Cái quần ông mặc nó cũng rất ư là "môn đăng hộ đối" với chiếc áo. Nó lửng lơ chẳng dài, chẳng ngắn, được xén ngang đầu gối. Dưới hai ống quần trơ ra hai cẳng chân đen đủi khẳng khiu. Cả thân hình bé nhỏ gầy guộc của ông hình như đang "bơi" trong cái bộ "chiến bào" lôi thôi ấy. Biết có nên gọi cái vật ông mang dưới chân là đôi dép hay không nữa? Vì nó chẳng phải là một đôi. Một chiếc là miếng cao su vỏ xe màu đen dây quai chằng chịt, chiếc kia mỏng hơn được cắt từ vỏ xe máy. Không trách sao ông đi bước thấp bước cao. Ông bác lên tiếng:

- Chào cậu, sao đi thăm mộ muộn thế, xập tối đến nơi rồi?
- Dạ chào bác. Lâu không gặp, bán vẫn khỏe chứ?
- Lai rai thôi cậu ơi, cái thân già lão này, tựa như chiếc lá mùa Thu, kha kha, chả biết rơi rụng ngày nào.

Thấy tôi dừng lại ở đôi chân ông khá lâu, ông bác ngửa cổ hớp một ngụm rượu để trong cái bidon con con mà tôi tưởng ông đựng nước, ông cười khà khà giải thích:

- Ấy! Hôm bữa mới ngồi quán nước, mới co chân lên, xẩy một cái là mất toi đôi dép cao su. Kha, kha, con bà nó! Cái lũ mánh mung chôm chỉa!

Thấy tôi im lặng, ông tưởng tôi không hưởng ứng câu diễu, nhưng thật ra tôi không biết nói gì thì đúng hơn. Ông bác bỗng cụt hứng, ông đổi sang giọng buồn buồn như phân trần:

- Giờ vậy đó cậu ơi! Cái này người ta cho nhưng hãy còn tốt chán. Chậc! Thôi kệ, miễn sao đi được là tốt rồi!

Thiệt tình, đến như ông bác nghèo khó như vậy, lũ ăn cắp vặt vẫn không tha. Nhớ hồi nhỏ đi học thầy cô dạy "Lá lành đùm lá rách", bây giờ có lẽ đổi thành "Lá rách cào lá nát". Tôi đưa mắt nhìn ông một lần nữa từ đầu đến chân, vừa tức cười vừa thương xót. Trông ông như một "đại cái bang", chẳng khác gì ông lão ăn xin, tay lại cầm xị đế nữa. Đã lâu không gặp ông đã hom hem già đi nhiều. Gần mười năm rồi còn gì! Chợt tôi nhìn lại chính bản thân mình và không khỏi cười thầm, tôi cũng đâu hơn gì ông, cũng tả tơi, xơ xác! Chỉ mới có vài năm qua mà tôi chàng trai trẻ, trông đã chẳng còn là hình dáng con người!

Gặp lại ông tôi cũng mừng, chuyện trò với ông trao đổi vài câu chuyện trời nắng, trời mưa. Bao nhiêu năm qua ông vẫn ở đây trông coi nghĩa trang, săn sóc những ngôi mộ, làm cỏ, tưới bông, quét vôi, đắp đất… Ai thuê ông làm đưa bao nhiêu cũng được, ông luôn vui vẻ không hề thắc mắc. Ông chỉ trông chờ vào lòng hảo tâm của thân chủ. Ông bác nghèo, nhưng tấm lòng của ông không nghèo. Ngày ngày xách cái cuốc và thùng nước con con, ông đi làm đẹp "thành phố yên tĩnh" nhất trên cái thế gian điên đảo cuồng quay này. Đó là niềm vui duy nhất của ông. Tôi có cảm tưởng bạn bè của ông là những người nằm dưới những phần mộ quanh đây; những người thuộc về thế giới vĩnh hằng, trong đó có bố và ông nội của tôi.

Nghe nói ông di cư từ miền Bắc vào đây, có bà vợ nhưng đã bỏ vì ông nghèo quá. Giờ chẳng có ai là người thân thiết. Còn lại một mình ông sáng chiều đội mưa nắng trong nghĩa trang lầm lũi. Tôi biết ông già đã làm ở đây lâu lắm rồi nhưng vẫn hỏi, ông bác đăm chiêu lắc đầu: “Chẳng nhớ nữa, hình như cũng lâu lắm rồi cậu ạ”. Thế giới của ông tuy nhỏ hẹp loanh quanh chỉ mấy bước chân, nhưng tấm lòng ông rộng lớn mấy ai bằng. Cái thế giới mộng tưởng của tôi xem ra thật là vĩ đại, nhưng tấm lòng của tôi so với ông còn bé tẻo teo, còn đầy những ích kỷ, hẹp hòi… Tự nghĩ mà thấy lòng hổ thẹn. Tôi thật cảm kích và ngưỡng mộ ông. Cuộc đời ông đã trải qua quá nhiều đau khổ, nhưng ông vẫn nhẫn nhục sống và ông vẫn thiết tha yêu người, yêu đời. Chợt nghĩ, dường như bây giờ ông sống như một người thoát tục, mọi việc trên thế gian này đối với ông như có vẻ hờ hững, dửng dưng. Kể cả cái chết chắc nó đến với ông một cách nhẹ nhàng, thanh thản. Tôi nguyện cầu cho ông những chuỗi ngày cuối ngày an bình.

Ông già đi với tôi tới tận cổng trước khi tạm biệt, khoắng tay trong túi quần chỉ còn ít tiền lẻ nhàu nát, tôi đặt vào những ngón tay xương xẩu chai sần của ông. Coi như biếu ông già uống rượu. Ông già húng hắng ho đưa đôi mắt thầm như cảm ơn. Trong tia mắt mờ đục của ông tôi cảm nhận được trong đó là một sự nhẫn nhục chịu đựng và an phận. Ước gì tôi có được cái tâm an nhiên như ông già gỉ? Nghĩ vậy thôi nhưng tôi biết rằng trong những ngày sắp tới đây tôi chưa thể an nhiên được.

Tuổi xanh như lá thu rừng cuối mùa
Mộng về đêm đêm khắc vần trán ngây thơ
(Bên Cầu Biên Giới - Phạm Duy)

Thực vậy, lý tưởng và những ước vọng của tôi đang còn được xếp đầy năm ngăn mộng. Tôi còn trẻ, con đường tương lai trước mắt còn dài đăng đẵng, tôi nhất định phải đi tôi còn có nhiều bổn phận với mẹ với các chị em tôi. Ngày mai đoạn đường trước mắt, dẫu có thể nào tôi vẫn phải lao mình bước tới. Trước khi chia tay tôi nhìn ông già, định nói thêm vài lời chia xẻ nhưng thôi, nói gì nữa bây giờ. Một già một trẻ nhìn nhau là đủ hiểu, tâm sự không cần phải nói chi nhiều.

Chiều nghĩa trang vắng tanh, mặt trời vạch một màu thẳm đỏ rồi lắng dần. Không gian trở nên lạnh lẽo hơn chùng xuống, Ông già dục tôi mau về nhà kẻo trời sắp đổ mưa. Ông ân cần đưa tôi ra tới cận cổng nghĩa trang, tôi đặt chiếc xe đạp bước lên con đường đất đỏ. Hai cánh cổng sắt nghĩa trang từ từ khép kín, hình ảnh ông bác già mờ nhạt dần với những giọt mưa đang lất phất rơi, bốn bề lặng lẽ đìu hiu, vi vu lộng gió.

Tôi vội leo lên xe đạp nhanh, những hạt mưa quấn quít đan vào nhau tạt xuống rát cả mặt, thấm qua làn vải áo. Mưa càng lúc càng lúc càng đổ nặng hạt lớn hơn, gió thổi mạnh, hàng cây hai bên đường lao xao nghiêng ngả. Bây giờ đang vào cuối Thu, những cơn mưa cuối mùa thường kéo đến rất nhanh và cũng ra đi một cách vội vã,

Tôi ngừng xe, ghé vào một cái quán nhỏ bên đường tránh mưa. Định kêu một ly cà phê nóng nhưng mới chợt nhớ ra mình đã vét sạch tiền lẻ cho ông già hết mất rồi, tôi đành đứng tạm ở ngoài hàng hiên. Cái hàng hiên chật hẹp nhỏ xíu, thế mà đã có một cặp trai gái đang đứng trú mưa. Người con trai đứng ra ngoài nhường cho cô gái nép vào trong. Họ đứng sát vào nhau, để nhường chỗ cho tôi. Cô gái tóc ướt sũng nước đang run lập cập, người con trai rút trong túi một cái khăn tay đưa cho cô gái lau vội những giọt nước mưa trên mái tóc. Một lát xong cô định trả lại khăn tay, người con trai vẫn đưa mắt nhìn xa xăm, hình như anh cũng có niềm tâm sự, bỗng anh cầm tay cô gái:

- Mưa này còn lâu mới tạnh. Hay vào quán kêu nước uống đi em.
- Thôi anh ạ, mưa rào chút xíu hà.
- Coi em kìa đứng lạnh run.
- Em hổng sao, vô quán chỉ tốn tiền.

Người con trai có vẻ ái ngại đưa mắt nhìn những hạt mưa rơi trên máng xối, cô gái hiểu ý muốn khỏa lấp xoa dịu anh:

- Trời sắp tối rồi, em muốn về nhà sớm hông mẹ la.

Cô gái không muốn anh chàng tốn tiền. Họ thì muốn tiết kiệm, tôi thì hết tiền! Bây giờ lúc khó khăn nhịn chút nào hay chút nấy. Thời buổi này nhà nước khuyên nhủ thanh niên với lập trường ba khoan: khoan yêu, khoan cưới, và khoan… đẻ! Qua cử chỉ và lời nói của họ tôi đoán hình như là một đôi bạn trẻ đang cặp kè thì đúng hơn là một cặp vợ chồng. Cô gái có mái tóc dài đen bỗng khiến tôi chạnh nhớ đến Phi khôn xiết. Không biết giờ này em đang ở đâu, Phi đang làm gì nhỉ?

Tạnh mưa, trời đã nhá nhem những ánh điện câu vàng vọt giăng mắc hai bên đường dẫn vào xóm nhỏ. Trên đường về vô tình lại đi ngang qua con đường cùng đi chúc Tết với bố và trở về với cành bông giấy năm nào. Cảnh đồng cỏ mười năm trước giờ không còn nữa, nhà cửa nay đã được cất lên san sát hai bên lề. Sau cơn mưa bầu trời đêm lại trở nên một màu tím thẫm, tôi ngước mắt nhìn lên trời cao như muốn tìm lại những vì sao lấm tấm của năm xưa….